Francuskie słowo essayer w dosłownym tłumaczeniu oznacza próbę. Próbę, którą podejmuje autor poszukujący prawdy. Esej jest drogą poszukiwania ukrytego sensu, dojścia do sedna, wykazania czegoś, co dla autora jest ważne.
Historia esejów jest tak odległa, jak odległe są ludzkie rozważania o życiu, sztuce, polityce, historii czy teraźniejszości. Tematów esejów jest nieskończona ilość – w każdej dziedzinie można znaleźć problem, o którym chcemy opowiedzieć, który pragniemy pokazać ze swojego punktu widzenia. Jednak nie każdy wie jak napisac esej.
Ze względu na poruszane problemy esej może mieć charakter rozprawy naukowej, filozoficznej, krytycznej (np. dotyczący dzieła literackiego, filmu), publicystycznej.
Podstawową cechą eseju jest przedstawianie wybranego tematu w sposób bardzo subiektywny. To osobista refleksja autora, jego zdanie, pogląd, sąd o danym problemie. Jednak osobisty charakter eseju nie daje autorom całkowitej wolności co do treści. Esej piszemy po to, żeby ktoś go przeczytał. Jeśli chcemy coś przeczytać, to musi nas to zainteresować. Nie może więc być esej zwykłym „laniem wody”, pisaniem „sobie a muzom”, bałaganem myśli i sądów autora zapisanych w sposób całkowicie nieuporządkowany, chaotyczny. Autor zachowując się subiektywnie wobec wybranego zagadnienia nie powinien zapomnieć, że pisze swoje dzieło dla kogoś, dla odbiorcy, który powinien się zainteresować, przeczytać z chęcią a może nawet skorzystać z treści eseju przy budowaniu swojego życiowego bagażu doświadczeń.
Do napisania eseju potrzebny jest dobry warsztat pisarski. Trzeba używać różnych środków stylistycznych, dzięki którym nasze rozważania nie staną się zwykłym opowiadaniem, ale będą wypowiedzią bardzo ekspresyjną. Uzyskanie takiego efektu będzie możliwe dzięki zastosowaniu różnorodnego, bogatego słownictwa, metafor, odwołań do przykładów, cytatów z różnych źródeł, dygresji. W eseju można zmieniać czas i miejsce dowolnie często – stosowanie retrospekcji czasowo-przestrzennej sprzyja dobremu opisaniu tematu.
Esej warty przeczytania powinien być:
– estetyczny językowo
Chodzi nie tylko o bezwzględną poprawność językową, ale o zastosowanie języka bardziej wyszukanego, wręcz kunsztownego.
– subiektywny
To opinia, zdanie, przemyślenia, osądy, refleksje autora. Mogą być nawet bardzo osobiste, poparte własnymi doświadczeniami.
– refleksyjny
Esej powinien inspirować czytelnika do refleksji, do własnych przemyśleń, budowania własnych sądów. To taka jakby refleksja do wywołania refleksji.
– synkretyczny
Ta cecha eseju oznacza, że powinien on zapożyczać formy i środki z innych gatunków literackich. Z tą cechą wiąże się też możliwość wykorzystywania fragmentów tekstów napisanych przez innych autorów.
– dygresyjny
Można w eseju odbiegać od tematu, nawet wielokrotnie. Jednak dygresje powinny służyć opisaniu głównego wątku rozprawy, muszą być z nim związane.
– otwarty
Esej nie musi się skończyć podsumowaniem, pouczeniem, sformułowaniem sądu, który obwieszczamy światu. Można pozostawić czytelnikowi miejsce na własne sformułowanie odpowiedzi na zadane pytanie.
